در اصول کافی سماعه روایت می کند که با عده ای از دوستان امام ششم که در محضرشان حضور داشتیم درباره عقل و جهل صحبت به میان آمد آن حضرت فرمود: لشکریان عقل و جهل و فضائل و رذائل اخلاقی را بشناسید تا آگاه شوید چه صفاتی فضائل اخلاقی و چه صفاتی رذائل اخلاقی است، تا صفات رذائل را که همان لشکر جهل است، از خود دور ساخته و صفات فضائل اخلاقی را که همان لشکر عقل است، در خود ایجاد نمائید و هدایت شوید.لشکریان عقل یا فضائل اخلاقی انسان
1- نیکوکاری و خیرخواهی وزیر عقل 2- ایمان به خدا و آرامش روح 3- تصدیق حق و حقیقت 4- امیدواری به حق 5- عدل و داد 6- رضا و خوشبینی 7- شکر و سپاسگزاری 8- آرزوی ترقی و تکامل 9- توکل به خدا 10- محبت و رحمت 11- علم و دانش 12- رأفت و شفقت
13- فهم و زیرکی 14- عفت و پارسائی 15- زهد و دل شستن از دنیا 16- خوشخوئی و مدارا کردن 17- بیم و ترس از خدا 18- تواضع و فروتنی
19- سکینه و آرامش 20- حلم و حوصله 21- خاموشی و کم گوئی 22- پذیرش حق و عدالت 23- یقین 24- صبر و شکیبائی 25- عفو گذشت26- غنا و چشم نداشتن به مال مردم 27- فطانت و متوجه امورات بودن 28- حافظه قوی و یادآوری 29- عاطفه و مهربانی 30- قناعت و اندازه نگه داشتن 31- مواسات و کمک رسانی به دیگران 32- وفای به عهد33- فرمانبرداری و اطاعت الهی 34- خضوع و خشوع به درگاه الهی 35- سلامت نفس 36- محبت و مودت به یکدیگر
37- راستی و راستگویی 38- حق گوئی و حق خواهی 39- امانتداری و درستی 40- اخلاص در عمل 41- شهامت و شجاعت 42- دوستی و محبت به دیگران
43- زیرکی و خوش فهمی 44- مدارات و سازش 45- حفظ آبروی دیگران 46- نماز و نیایش به درگاه الهی 47- روزه و کم خوری 48- جهاد و کوشش در راه خدا 49- حج و اجابت دعوت خدا 50- راز و حرف دیگران نگهداشتن 51- حفظ حقوق پدر و مادر 52- با حقیقت بودن 53- به خوبی دعوت کردن
54- حفظ و نگهداری خود از عمل زشت 55- تقیه و نگهداری عقیده از دشمن 56- انصاف و جوانمردی 57- خوش زبانی و خوش روئی 58- نظافت و پاکیزگی
59- حیاء و شرم 60- میانه روی و اقتصاد 61- سهولت و آسانی کار 62- برکت و توسعه در نعمت 63- عافیت و سلامتی 64- اتقان و محکمی کار 65- حکمت و صلاح اندیشی 66- سکینه و وقار 67- سعادت و خوشبختی 68- توبه و پشیمانی 69- استغفار و طلب آمرزش 70- احتیاط و محافظه کاری 71- دعا و درخواست از خدا 72- خرمی و مسرت خاطر 73- خوشدلی و شادی 74- الفت و درستی 75- سخاوت و بخشش
لشکریان جهل یا رذائل اخلاقی انسان
1- شرارت و بدخواهی وزیر جهل2- کفر و پریشانی3- انکار حق و حقیقت4- ناامیدی به حق5- ظلم و ستم 6- نارضایتی و بدبینی7- کفران نعمت
8- یأس و نومیدی به ترقی و تکامل9- حرص و آز به دنیا 10- بی مهری و نامهربانی11- جهل و نادانی12- شقاوت و قساوت 13- کودکی و حماقت
14- بی حیائی و بی بندوباری15- حب دنیا و دنیاپرستی16- بدخوئی و بدرفتاری17- بی اعتنائی به فرمان خدا 18- تکبر و خودخواهی
19- اضطراب و تشویش20- بی حوصلگی و برافروختگی21- پرگوئی و پرحرفی22- سرکشی از حق و عدالت23- شک و تردید24- جزع و بی تابی
25- انتقام جوئی و بازخواست26- فقر و چشم داشت به مال مردم27- کودنی و بی توجهی به امورات28- فراموشی و نسیان 29- بی علاقگی و نامهربانی
30- حرص و بی حساب خرج کردن 31- منع کمک به دیگران32- پیمان شکنی33- نافرمانی و معصیت پروردگار34- گردنکشی و بی اعتنایی به پروردگار
35- ماجراجوئی36- بغض و بدخواهی به یکدیگر37- کژی و دروغگوئی38- باطل گوئی و بیهوده طلبی39- خیانت و نادرستی40- ریاکاری در عمل
41- سستی و تنبلی42- دشمنی و خصومت به دیگران 43- کندذهنی و نفهمی44- ناسازگاری و آشوبگری45- غیبت کردن و آبروریزی
46- بی نمازی و کناره گیری از خدا47- افطار و شکم پرستی48- فرار و گریز از جهاد در راه خدا49- نرفتن به حج و بی اعتنایی به خدا
50- سخن چینی و خبرسازی51- گرامی نداشتن والدین و حق نشناسی به پدر و مادر52- ریاکاری 53- به زشتی و بدی دعوت کردن 54- بی باکی و تظاهر به منکرات55- اشاعه اسرار و بی پروائی56- بی انصافی و ناجوانمردی57- بدزبانی و درشتخوئی58- کثافت و آلودگی59- بی حیائی و دریدگی
60- تجاوز از حد و بی بندوباری در مصرف61- سختی و صعوبت کار62- بی برکتی و کمبودی در نعمت 63- بلا و گرفتاری64- ظاهرسازی و سست کاری
65- بی حکمتی و بی فکری66- ناآرامی و شتابزدگی67- شقاوت و بدبختی68- اصرار به گناه و بی اعتنائی69- غرور و تبرئه از گناه70- بی احتیاطی و سبک مغزی71- تکبر و بی اعتنائی به خدا72- بی نشاطی و دلمرده بودن 73- حزن و اندوه و آزردگی74- تفرقه و نفاق و دشمنی 75- بخل و لئامت
